Leidsch Dagblad

Eigenlijk is geldloos leven van oudsher natuurlijk en normaal. Geld is in feite een relatief recent verschijnsel. Maar nu wij in een geldeconomie leven is het wel een hele grote uitdaging om zonder geld te leven. Heidemarie Schwermer, uit Duitsland, doet dat echter al 17 jaar, sinds mei 1996. Hoe doet ze het toch, en waarom? Hoe komt Heidemarie bijvoorbeeld aan haar levensbehoeften? Als ze iets nodig heeft, bereikt ze dit op basis van ruilen: om aan brood te komen, werkt ze bij een bakker en om een dak boven haar hoofd te hebben, past ze op huizen als de bewoners weg zijn. Na vier jaar concludeerde ze: Ik ben rijker dan ik ooit was.

Boek van Heidemarie Schwermer
Zij heeft daar ook een boek over geschreven dat in het Nederlands is vertaald. "Rijk Leven Zonder Geld" is haar verhaal. Je kan het boek gratis downloaden, maar dat is wel de Duitse versie ervan. Bij Bol.com hebben ze een inkijkexemplaar.Heidemarie's verhaal begint nadat zij scheidt van haar man en met twee kinderen in Dortmund gaat wonen. Zij is verbijsterd over de armoede daar. In 1994 begint ze een ruilwinkel genaamd Gibb und Nimm. Goederen en diensten kunnen worden geruild zonder dat er geld bij komt kijken. (bron)
In mei 1996 doet Heidemarie Schwermer afstand van al haar bezittingen inclusief haar huis, meubels, verzekeringen, enz. en begint een leven volgens het motto: "niets meer hebben en veel zijn".
Motieven van Heidemarie Schwermer om zonder geld te leven
Waarom leeft Heidemarie zonder geld? Wat zijn haar motieven. Als ze hiernaar wordt gevraagd legt ze altijd uit dat ze kritisch is ten opzichte van de rol van het geld in het leven. Waarom speelt het toch zo'n hoofdrol? En volgens een recensie is het boek erg overtuigend:De lezer wordt vanaf het begin tot aan het einde geboeid door de verhalende stijl, overwinningen van en keuzes in dilemma's, vertrouwen en hoop over toekomstvisies op mens en samenleving, de zorg voor aarde en milieu. Aldus geeft de inhoud overtuigingskracht: het moet anders, het kan anders.

Documentaire
Er is ook een documentaire gemaakt over haar leven. Die vind je via de website Living Without Money.

Dit artikel, geschreven door Rolinde Hoorntje,  is verschenen in de nrc.next van woensdag 24 december 2014 op pagina 13

Uren sprokkelen in plaats van euro's

Tijdbank

Bij Timebank.cc kun je 'uren' verdienen die je kunt uitgeven bij de kapper, yoga of een van de 1.300 leden in Lissabon, Amsterdam en Den Haag. Doel: een alternatieve economie. Maar hoe? Verslag van een werksessie.

Ze was al een paar keer langs de etalage gelopen bij Stroom Den Haag. Achter de glazen pui hing een fiets met een briefje: 'repareren? acht uur'. Want bij Timebank.cc betaal je in uren, niet in geld. Gebruikers die zich registreren op de site kunnen reageren op advertenties. Ze verhuizen, geven salsales of koken en laten zich uitbetalen in 'Hour Notes'. Een Hour Note per uur, ongeacht expertise of opleiding.

„Ik wil ook meedoen", dacht de Amerikaanse moeder van drie. Haar fiets deed het nog prima, maar even verderop zat haar yogaschool. En ook daar bleek Amy (48) te kunnen betalen met Hour Notes.

Amy schuift halverwege de werksessie op maandagmiddag aan. Bestuursleden Sara Pape (34), beeldend kunstenaar, en Ronald Huynen (36), meubelmaker, zitten aan tafel. Stroom Den Haag begon de tijdbank drie jaar geleden als artistiek project. Creatieven hebben vaak wel tijd en 'skills', maar niet altijd geld om voor diensten te betalen. In 2013 zetten onder meer Pape en Huynen het project om in een vereniging en trok de kunstinstelling zich terug. Inmiddels zijn er 1.300 gebruikers, dependances in Amsterdam en Lissabon en kun je op meer dan 200 plekken in Den Haag 'betalen' met de Hour Notes. De groei is gestaag: zo'n 15 nieuwe gebruikers per maand, waarvan 20 procent ook actief wordt.

Eén Hour Note voor een uur werk

Filmmaker Tanja Busking (26) is sinds een paar maanden lid. Zij en geïnteresseerde Serferaaz Elahi (28) praten over de koers van de tijdbank. Busking maakt een lijstje van potentiële nieuwe leden: expats, hackers, stadstuiniers. Ze gaat een promotiefilmpje maken om leden te werven, in ruil voor Hour Notes.

Want zo werkt het bij Timebank.cc: het bestuur geeft nieuwe Hour Notes uit als leden iets doen voor de bank, bijvoorbeeld tijdens een werksessie. „Wij zijn zeg maar, de centrale bank", legt Huynen uit.

Er zijn op dit moment zo'n 3.900 uren in omloop. Eigenhandig uren 'creëren', kan niet. Als jij een yogales volgt, kun je de leraar pas uitbetalen in Hour Notes als je die eerst ook hebt verdiend. Waarom? Huynen denkt even na. „Als je gewoon uren maakt en krijgt, heeft het geen waarde meer. En je durft eerder te vragen om een dienst als je zelf eerst ook iets hebt gedaan." Elahi kijkt vragend. Hij werkt bij een religieuze organisatie. „Soms wil je toch ook gewoon vrijwilligers betrekken zonder zelf eerst uren te sparen?"

Dat doet de Timebank ook, legt Pape uit. Kunstenaars die bouwafval omtoverden tot eettafels voor het pop-up restaurant dat Timebank.cc organiseerde in Den Haag, kregen hun arbeid bijvoorbeeld in Hour Notes vergoed.

Het voelt als een vriendendienst

Ander punt van discussie. Populaire leden, zoals de kapper, potten hun uren op. Ze verdienen meer dan ze uitgeven. Is dat erg? Crasht de tijdbank als de kapper al zijn uren inzet? Nee, zo zit het niet, zegt Pape, maar door ophoping is er minder interactie tussen de rest van de gebruikers. En ook dat is een doel van de tijdbank. Timebank.cc heeft veel expats als leden, die komen om te netwerken, niet om te besparen. „Het voelt als vriendendienst", beaamt Amy. Twee timebankers die laatst pannenkoeken kwamen bakken op haar dinner party schoven na de klus ook aan.

Tijdbanken zijn er al sinds de negentiende eeuw. Pape, half Spaans, kent het concept uit Spanje waar de tijdbank vaak uit noodzaak wordt gebruikt. In landen als het Verenigd Koninkrijk en de VS wordt de tijdbank op grote schaal toegepast om vrijwilligers te mobiliseren, bijvoorbeeld in de ouderenzorg.

Ook in Nederland bestaan al veel langer ruilkringen zoal LETS en Makkie. De regels verschillen per club. Is de tijdbank de toekomst? Dat betwijfelt Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen in Nijmegen. Vorige maand verscheen zijn boek, Nieuwe Businessmodellen, waarin hij de uitdagingen van alternatieve economische systemen in de nieuwe deeleconomie verkent. „Tijdbanken in het Verenigd Koninkrijk zijn vaak geïntegreerd in bestaande maatschappelijke organisaties", zegt Jonker. Neem Fair Shares, de eerste Britse tijdbank die werd opgezet in 1998. Gevangenen kunnen er uren verdienen met fietsreparaties, die ze kunnen doneren of uitgeven aan diensten voor familieleden buiten de gevangenis. Zo blijven ze betrokken bij de maatschappij. In Nederland staat het nog in de kinderschoenen, zegt Jonker. „Om een alternatief betaalmiddel te hebben moet je het overal aan uit kunnen geven. Je moet voldoende schaalgrootte hebben. Nederland is een heel klein landje. En misschien zijn we ook wel een beetje chickenshit."

Jonker gelooft wel in alternatieve betaalsystemen, maar is een voorvechter van hybride bankieren: betalen met een combinatie van geld en andere waarden zoals tijd. Bij Timebank.cc zien ze die dwarsverbanden met de monetaire economie juist níet zitten. Je kunt er dus niet, zoals bij Makkie in Amsterdam-Oost, je uren inzetten voor korting bij de Albert Heijn. Er is geen koppeling met de euro. Waarom niet? Elahi: „Dan krijg je meteen zo'n waardeoordeel. Wie bepaalt wat een schilderij kost? Tijd kost iedereen evenveel." Pape wil geen marktwerking: „Dat is kapitalisme. En wat als de euro straks valt?"

Amy: „Geld 'muddies the water'."